نگاهی به ابعاد زندگی امام حسن(ع)؛ از صلح متفکرانه تا زهد، بخشش، احسان و شجاعت
.jpg)
پنج‌شنبه 17 حمل 1402
لیلا آرامهر/ امام حسن مجتبی علیه السلام در شب نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود. پدرش امیرالمومنین علی علیه السلام و مادرش فاطمه علیها السلام، دختر پیامبر خدا صلی الله علیه وآله است.
امام حسن مجتبی علیه السلام در زمان حیات و حکومت امیرمؤمنان علی علیه السلام دوشادوش آن بزرگوار در حل مشکلات و رفع اختلافات همراه و همگام پدر بود و مسئولیت‌های مختلفی برعهده داشت. امام حسن علیه السلام طی حکمی از سوی حضرت علی علیه السلام سرپرستی و تولیت اوقاف را برعهده گرفت. همچنین آن حضرت، هر گاه که عذری چون مریضی یا سفر برای حضرت علی علیه السلام رخ می‌داد، به امامت جمعه و جماعت می‌پرداخت. امام حسن علیه السلام در کار قضاوت نیز همراه پدرش بود و حضرت علی علیه السلام، بسیاری از قضاوت‌ها را بر عهده ایشان می گذاشت.
صلح متفکرانه
صلح امام حسن علیه السلام از کارها و حوادث مفید و متفکرانه‌ای بود که برای حفظ کیان اسلام به انجام رسید. این صلح از دو نگاه سیاست خارجی و سیاست داخلی در خور تحسین است.
از نظر سیاست خارجی آن روز، جنگ داخلی مسلمانان به نفع جهان اسلام نبود، زیرا امپراتور روم که ضربات سختی از مسلمانان خورده بود، همواره مترصّد فرصتی بود تا ضربه مؤثر و تلافی‌جویانه‌ای بر پیکر اسلام وارد کند. گزارش صف‌آرایی سپاه معاویه و سپاه امام حسن علیه السلام به گوش سردمداران روم شرقی رسید و آن‌ها این فرصت را بهترین فرصت برای حمله به مسلمانان می‌دانستند.
از طرفی، بر اساس سیاست داخلی آن روز، موقعیت مردم عراق و کوفه به طوری بود که آماده‌گی روحی برای تشکیل سپاه و همراهی با امام حسن علیه السلام را نداشتند، و رفتن به میدان جنگ با افرادی که روحیه جنگی ندارند، نتیجه‌ای جز شکست نداشت؛ از این رو امام حسن(ع) مجبور به پذیرفتن صلح شد.
دلایل چندی سبب شد تا امام حسن(ع) پيشنهاد صلح معاويه را بپذيرد، از جمله:
1ـ سستی مردم كوفه در حمایت از امام(ع)، یکی از مهمترین دلایل این تصمیم بود. از این رو هیچ کس نمی‌تواند مدعی شود که امام به جنگ با معاویه اعتقاد نداشته است.
2ـ برپایی جنگ در شرایط عادی، منوط به حضور مردم بوده و حاکم در حد خاصی می‌تواند آنان را به حضور در جنگ وادار کند.
3ـ اين صلح به منظور حفظ شیعیان انجام شده است.
زهد امام علیه السلام
سبط اکبر پیامبر در زهد و تقوا همچون جد بزرگوارش، رسول خدا صلی الله علیه و آله و پدرش امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود. همه او را به زهد و تقوا می‌شناختند و احترامش می‌کردند. در اثبات زهد امام حسن علیه السلام همین مقدار بسنده است که به خاطر حفظ جان و مال مسلمانان، از زمامداری و حکومت ـ که حق مسلم او بود ـ چشم‌پوشی کرد.
علما و دانشمندان همه اتفاق نظر دارند که امام حسن علیه السلام پس از جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله و پدرش علی علیه السلام، زاهدتر از همه مردم بوده و همتایی نداشته است.
بخشش و احسان
امام حسن مجتبی علیه السلام همچون پدرش علی علیه السلام تمام توان خویش را در راه انجام وظایف الهی و امور خداپسندانه به کار می‌گرفت. درباره سخاوت ایشان گفته‌اند: اموال فراوانی در راه خدا می‌بخشید. هیچ فقیری از در خانه او دست خالی برنمی‌گشت. گاه قبل از آن که مستمندی اظهار نیازمندی کند و عرق شرم بریزد، نیاز و احتیاج او را برآورده می‌کرد. اجازه نمی‌داد رنج و مذلت سؤال کردن را بر خود هموار سازد.
ایشان در طول عمر مبارک خود دوبار تمام اموالش را در راه خدا به مصرف رساند، و سه بار ثروتش را به دو نیم تقسیم کرده و نصف آن را در راه خدا بخشید.
شجاعت
درباره شجاعت امام حسن مجتبی علیه السلام گفته‌اند: او مردی بود سخت کوش و شجاع و باشهامت که هرگز ترسی در دل نداشت. او در راه خدا و در راه پیشرفت اسلام از هیچ گونه ایثار، فداکاری و جانبازی دریغ نمی‌کرد و پیوسته آماده مجاهده و پیکار در راه خدا بود.
امام علیه السلام در جنگ جمل در رکاب پدر خود، در خط مقدم جبهه جنگید و در جنگ صفین از یاران شجاع علی علیه السلام سبقت گرفته و بر قلب دشمن حمله می‌کرد. امام حسن علیه السلام آن قدر در صحنه جنگ شجاعانه جنگید که امیرالمؤمنین از یاران خود خواست که او و برادرش حسین علیه السلام را از ادامه جنگ باز دارند و فرمود: از ادامه پیکار بازش دارید و از پیشروی‌اش جلوگیری کنید، تا مرگ او مرا در هم نکوبد. من در مرگ این دو بخل می‌ورزم؛ چرا که می‌ترسم با مرگ آن‌ها نسل رسول خدا صلی الله علیه و آله قطع شود.
شهادت امام مجتبی علیه السلام
دومین ستاره تابناک آسمان امامت و ولایت، امام حسن مجتبی علیه السلام در سال چهلم هجرت به امامت رسید و دوران امامتش ده سال بود، و سرانجام در ۲۸ صفر سال پنجاه هجری در سن ۴۷ یا ۴۸ سالگی به دستور معاویه و توسط همسر خائن خود در شهر مدینه مسموم شده و مظلومانه به شهادت رسید.
منبع: آوا
