داکتر هادی محمدی، عضو تیم مذاکره‌کننده ایران با طالبان در گفت‌وگو با روزنامه جوان: «دوفاکتو» هم طالبان را به رسمیت نمی‌شناسیم
دوشنبه ۲۰ جدی ۱۴۰۰
تهران طی دو روز گذشته میزبان «امیرخان متقی»، وزیر خارجه طالبان بوده است. وزیر خارجه طالبان در سفر به تهران با مقامات ارشد ایرانی دیدار و گفت‌وگو کرد و در همین ارتباط گروه بین‌الملل روزنامه جوان گفت‌وگویی را با «داکتر هادی محمدی»، کارشناس مسائل بین‌الملل و عضو تیم مذاکره‌کننده با وزیر خارجه طالبان داشت تا جزئیات سفر هیئت طالبان به تهران را مورد بحث و بررسی قرار دهد.
گروه طالبان در سفر به تهران به‌دنبال گفتگو بر سر چه موضوعاتی بوده است و به‌طور کلی چرا هیئت سیاسی طالبان به ایران سفر کرده است؟
سرفصل این گفت‌وگو‌ها مسائل سیاسی، تجاری، اقتصادی، مرزی و آوارگان بوده است. از نظر ایران شرایط فعلی افغانستان هم تهدید و هم فرصتی بالقوه و بالفعل است و هدف‌گذاری‌های اقتصادی، تجاری با کارکرد امنیتی و جلوگیری از موج مهاجرت به سمت ایران در این دیدار‌ها مورد تأکید قرار گرفته است. طالبان در داخل افغانستان از طرف اقشار مختلف مورد پذیرش قرار نگرفته و در شرایط سختی از نظر امنیتی و اقتصادی قرار دارد و این وضعیت باعث موج گسترده مهاجرت به سمت ایران شده و ایران در تلاش برای جلوگیری از این موج مهاجرت و مدیریت این شرایط است.
با توجه به وجود برخی مسائل در مرز ایران و افغانستان و حتی برخی درگیری‌های چندساعته، آیا این موضوع در مذاکرات هیئت طالبان با ایران مورد بحث قرار گرفته است؟ گروه طالبان چه موضعی درباره حقابه ایران از رودخانه مرزی مشترک اتخاذ کرده است؟
باید توجه داشت که مرز در جای خود قرار دارد و مرز ایران و افغانستان میخ‌کوبی‌های رسمی دارد، هرچند مأموران مرزبانی طالبان با مسائل حقوقی و مرزی آشنا نیستند و گاهی هم قاچاقچیان از مرز عبور می‌کنند و مشکلاتی را به وجود می‌آورند. مسائل مرزی برای ایران از نظر خروج مهاجران غیرقانونی نیز بسیار حائز اهمیت است، چون در میان مهاجران افراد تروریست وابسته به داعش ممکن است وارد کشور شوند؛ لذا در حال حاضر طالبان باید پاسخگوی امنیت مرزی باشد و از فعالیت قاچاقچیان جلوگیری کند. از نظر مسائل کشاورزی هم گروه‌هایی تشکیل شده و از نظر حقابه هم به دلیل خشکسالی در ایران و هم در افغانستان امکانی برای تأمین حقابه ایران طی سال‌های گذشته وجود نداشته، اگرچه طالبان به صراحت و رسماً اعلام کرده به توافقات ۱۳۵۱ و حقابه ایران پای‌بند خواهد بود و در گفت‌وگو‌های اخیر نیز هیئت‌های دو طرف گفت‌وگو‌هایی را در این زمینه داشتند.
بحث‌هایی درباره شناسایی طالبان از طرف ایران و واگذاری سفارت افغانستان در تهران به طالبان صورت گرفته است. آیا ایران قصد دارد گروه طالبان را به عنوان دولت رسمی کابل به رسمیت بشناسد؟
واگذاری سفارت افغانستان در تهران به طالبان در حال حاضر مطرح نیست، هرچند برای ساماندهی موضوعات کنسولی و تردد تجار سفارت افغانستان در تهران به کار خود ادامه می‌دهد. تعامل با طالبان در قالب سیاست مراوده انجام می‌گیرد و تا تأمین حداقل‌های لازم موضوع به رسمیت شناختن طالبان حتی به‌صورت دوفاکتو مطرح نیست و در گفت‌وگو‌های آقای کاظمی قمی هم این موضوع مورد تأکید قرار گرفته است. خواسته ایران از طالبان این است که حکومت موقت خود را به گونه‌ای تأسیس کند که همه گروه‌ها و مذاهب افغانستان در قدرت مشارکت کنند. به همین دلیل نیز اساس سفر هیئت طالبان به تهران مشروط به این بود که گفت‌وگو‌های بین‌الافغانی در تهران انجام گیرد. هرچند در کنار این موضوع گفت‌وگو‌هایی نیز برای تأمین نیاز‌های فوری غذایی و کشاورزی صورت گرفته است.
با توجه به حضور احمد مسعود در تهران و گفت‌وگو با طالبان، آیا موضوع مشارکت احمد مسعود در قدرت در کابل نیز مورد توجه قرار گرفته است؟
استدلال ایران این است که اگر طالبان به دنبال حاکمیت یک گروه و قومیت خاص باشد و از دیگر گروه‌ها سلب قدرت کند، این وضعیت نه به نفع طالبان است و نه به نفع افغانستان و نه همسایگان و نه ایران. تثبیت امنیت در افغانستان به نفع ایران است و اولویت ایران نیز تأمین امنیت در افغانستان است. به همین دلیل تأکید ایران بر این است که گفت‌وگوی ملی در فرایند طبیعی و عقلانی خود میان جناح‌ها و مذاهب مختلف در افغانستان شکل گیرد و این کار یک امر طبیعی است و ایران هیچ دخالتی در مسائل داخلی افغانستان نخواهد داشت، بلکه ایران به دنبال ثبات و انسجام در افغانستان است، چون این ثبات بر ایران نیز اثرگذار خواهد بود و ایران طرف‌های مختلف افغان را به گفتمان فراگیر فرامی‌خواند؛ لذا احمد مسعود و امیر اسماعیل خان در تهران بخشی از این گفت‌وگو‌ها بودند که به صورت دوجانبه با حضور طالبان و با میزبانی ایران انجام گرفت. اما به نظر می‌رسد هنوز اندیشه طالبان نیازمند نرمش بیشتری است و اگر طالبان بخواهد به دنبال یکجانبه‌گرایی در قدرت باشد، این شرایط تأثیر مثبتی برای افغانستان نخواهد داشت. احمد مسعود و اسماعیل‌خان دیدگاه‌های خود را در این مذاکرات مطرح کردند و خواستار گفت‌وگوی ملی شدند و دنبال مطالبه سهم از قدرت نبودند، بلکه نوع حکمرانی اولویت این گفت‌وگو‌ها بود. از طرف احمد مسعود و اسماعیل‌خان نیز برای این گفت‌وگو‌های ملی اعلام آمادگی شد، اما هیئت طالبان نیازمند تصمیم‌گیری در سطوح بالاتر است. احمد مسعود و اسماعیل‌خان در تهران با صراحت عنوان کردند که اگر طالبان انحصارطلب باشد، این انحصارطلبی واکنش‌های اجتماعی دیگر گروه‌ها را برخواهد انگیخت و به نفع آینده افغانستان نیست و از طرف ایران هم این هشدار‌ها به همه طرف‌ها داده شده است که جنگ و فجایع تروریستی تهدیدی علیه همسایگان و محیط پیرامونی خواهد بود. اولویت جمهوری اسلامی حمایت از مردم افغانستان است و آن‌ها را در هیچ شرایطی ر‌ها نخواهد کرد.
ایران علاوه بر احمد مسعود، با دیگر گروه‌های افغانستانی نیز در ارتباط و گفت‌وگو است؟
احمد مسعود محور ارتباطات ایران در افغانستان نیست و اسماعیل‌خان هم از رهبران قدیمی و بزرگان مجاهدین است که سال‌ها علیه اشغالگران مبارزه داشته است. در عین حال ایران با همه شخصیت‌ها و گروه‌ها در افغانستان ارتباط دارد و این ارتباط با اطلاع خود طالبان صورت می‌گیرد، چون ایران را همسایه امین برای خود می‌دانند. جمهوری اسلامی ایران با «عبدالله عبدالله» و «حامد کرزی» و «شورای علمای شیعه» و مذاهب مختلف در ارتباط است. جمهوری اسلامی ایران به شکل هوشیارانه و با اطلاع کامل تحولات افغانستان را زیر نظر دارد و اصل وجود طالبان تهدید بالقوه علیه ایران نیست. اگر طالبان بر انحصار قومی تأکید کند، این می‌تواند تولید تهدید در افغانستان کند و باعث بی‌ثباتی در منطقه شود و زمینه مداخله خارجی را فراهم کند و این شرایط برای ایران مطلوب نیست. طالبان نه قابلیت و توان ایجاد تهدید برای جمهوری اسلامی را دارد و نه از نظر اندیشه تناسبی با گروه‌های تروریستی دارد. طالبان متفاوت از داعش و گروه‌های تروریستی است. ولی نوع انحصارگرایی طالبان در قدرت ممکن است آسیب امنیتی ایجاد کند و جمهوری اسلامی این موضوع را تاکنون گوشزد کرده است.
منبع: روزنامه جوان
